پیشنهاد شده است که بوئینگ ای‌اچ-۶۴-دی آپاچی در این مقاله یا بخش ادغام گردد. (بحث)

ای‌اچ-۶۴ آپاچی
نوع هواپیما	بالگرد تهاجمی
کشور سازنده	ایالات متحده
شرکت سازنده	شرکت بالگردسازی هیوز، مک دانل داگلاس، سامانه‌های دفاعی پیچیده بوئینگ
نخستین پرواز	۳۰ سپتامبر ۱۹۷۵[۱]
وضعیت کنونی	فعال، در حال تولید
بکارگیرنده(ها)	ارتش ایالات متحده نیروی هوایی اسرائیل نیروی هوایی مصر نیروی هوایی سلطنتی هلند
آغاز ساخت	۱۹۸۴ تا کنون
تعداد ساخته‌شده	۱۰۸۴ فروند نا سال ۲۰۰۰
بهای هر فروند	۱۸ میلیون دلار آمریکا(۱۹۹۶)
مدل‌های دیگر	آگوستاوستلند آپاچی

ای‌اچ-۶۴ آپاچی (به انگلیسی: AH-64 Apache) محصول بوئینگ یک بالگرد تهاجمی چهار پره و دو موتوره با ارابه فرود چرخ زیر دم و یک کابین برای دو خدمه‌است.

آپاچی بعنوان مدل ۷۷ توسط شرکت بالگردسازی هیوز و در قالب برنامه بالگردهای تهاجمی پیشرفته ارتش ایالات متحده آمریکا و جهت جایگزینی هلیکوپتر ای‌اچ-۱ کبرا طراحی شد. آپاچی که نخستین بار در تاریخ ۳۰ سپتامبر ۱۹۷۵ به پرواز درآمد دارای یک حسگر نصب شده در دماغه بالگرد است که نقش جستجو برای یافتن اهداف و سیستم‌های دید در شب را ایفا می‌کند.

تسلیحات آپاچی شامل یک توپ ۳۰ میلی‌متری (۱٫۲ اینچی) ام۲۰۳ که بین دو چرخ فرود اصلی در زیر بدنه جلویی بالگرد نصب شده‌است به همراه معمولا ترکیبی از موشک‌های ضد زره ای‌جی‌ام-۱۱۴ هلفایر و غلاف راکت‌های هیدرا ۷۰ است که روی ۴ غلاف تسلیحات روی بال‌های بالگرد نصب می‌شوند. ای‌اچ-۶۴ دارای چندین سیستم پروازی پشتیبان برای بالا بردن احتمال دوام در نبرد می‌باشد و افزایش احتمال زنده ماندن خدمه در سقوط اولویت بالایی دارد.

ارتش آمریکا در سال ۱۹۷۶، ای‌اچ-۶۴ را به بل وای‌ای‌اچ-۶۳ ترجیح داد و با قرارداد پیش‌تولید دو بالگرد دیگر به شرکت هیوز پاداش داد. در سال ۱۹۸۲، ارتش مجوز تولید آپاچی را صادر کرد. شرکت مک‌دانل داگلاس پس از خرید شرکت هیوز از شرکت سوما در سال ۱۹۸۴ تولید این بالگرد را ادامه داد. اولین بالگرد آی‌اچ-۶۴دی آپاچی لانگ‌بو (نمونه تقویت شده آپاچی اصلی) در ماه مارس ۱۹۹۷ به ارتش آمریکا تحویل داده شد. تولید این بالگرد توسط بخش دفاعی، فضایی و امنیتی بوئینگ ادامه یافته است. تاکنون بیش از ۱۰۰۰ فروند ای‌اچ-۶۴ تولید شده است.

ارتش ایالات متحده کاربر اصلی ای‌اچ-۶۴ است. این بالگرد در حالی‌که تبدیل به بالگرد تهاجمی اصلی چندین کشور مانند یونان، ژاپن، اسرائیل، هلند و سنگاپور شده است، تولید تحت مجوز آن به‌عنوان آگوستاوستلند آپاچی در بریتانیا هم انجام می‌شود. ای‌اچ-۶۴های آمریکایی در مناقشاتی در پاناما، خلیج فارس، کوزوو، افغانستان و عراق شرکت داشته‌اند. اسرائیل هم از آپاچی‌های خود در مناقشات لبنان و نوار غزه استفاده وسیعی کرده است.

تولید[ویرایش]

بالگرد تهاجمی پیشرفته[ویرایش]

در پی لغو تولید بال‌گرد تهاجمی ای‌اچ-۵۶ شِیِن در سال ۱۹۷۲ به نفع پروژه‌های نیروی هوایی ایالات متحده و تفنگداران دریایی ایالات متحده آمریکا مانند هواپیماهای تهاجمی ای-۱۰ تاندربولت ۲ و هریر، و با توجه به این که توافق‌نامه کی وست در سال ۱۹۴۸ نیروی زمینی را از در اختیار داشتن هواپیما منع کرده بود. این نیرو در پی یک هواگرد جهت ایفای نقش تهاجمی ضدزره بود که تحت فرماندهی خودش (نه نیروی هوایی) باشد و قدرت آتش، برد عملیاتی و کارایی بالاتری از هلیکوپتر کبرا داشته باشد.^[۲][۳]

کاربران[ویرایش]

 مصر

• نیروی هوایی مصر (ای‌اچ-۶۴دی)

 

ای‌اچ-۶۴ای ارتش یونان

 یونان

• ارتش یونان (ای‌اچ-۶۴ای/دی)

 اندونزی

• ارتش اندونزی

 اسرائیل

• نیروی هوایی اسرائیل (ای‌اچ-۶۴ای/دی)

 ژاپن

• نیروی زمینی دفاعی ژاپن (ای‌اچ-۶۴دی)

 کویت

• نیروی هوایی کویت (ای‌اچ-۶۴دی)

 هلند

• نیروی هوایی سلطنتی هلند (ای‌اچ-۶۴دی)

 عربستان سعودی

• نیروی زمینی عربستان سعودی (ای‌اچ-۶۴ای/دی/ای)

 سنگاپور

• نیروی هوایی جمهوری سنگاپور (ای‌اچ-۶۴دی)

 کره جنوبی

• ارتش جمهوری کره (ای‌اچ-۶۴ای: ۳۶ فروند سفارش داده شده)

 تایوان

• ارتش تایوان (ای‌اچ-۶۴ای)

 امارات متحده عربی

• نیروی هوایی امارات متحده عربی (ای‌اچ-۶۴دی)

 بریتانیا

• ببینید: آپاچی آگوستاوستلند

 ایالات متحده آمریکا

• نیروی زمینی ایالات متحده آمریکا (ای‌اچ-۶۴دی/ای)

مشخصات فنی[ویرایش]

اطلاعات از گروه خبررسانی جینز^[۴]

مشخصات عمومی

• خدمه: ۲ نفر (خلبان و کمک‌ خلبان/توپچی)
• طول: ۱۷.۷۳ متر (در حال چرخش هر دو پره)
• قطر پره: ۱۴.۶۳ متر
• ارتفاع: ۳.۸۷ متر
• مساحت چرخش پره: ۱۶۸.۱۱ متر مربع
• وزن خالص: ۵,۱۶۵ کیلوگرم
• وزن مسلح: ۸,۰۰۰ کیلوگرم
• بیشینه وزن برخاست: ۱۰,۴۳۳ کیلوگرم
• پیشرانه: ۲ × جنرال الکتریک تی۷۰۰-جی‌ای-۷۰۱ که سپس به جنرال الکتریک تی۷۰۰-جی‌ای-۷۰۱-سی (۱۹۹۰-تاکنون) وجنرال الکتریک تی۷۰۰-جی‌ای-۷۰۱-دی (ای‌اچ-۶۴دی) توربوشفت بروزرسانی شد که ۷۰۱- دارای ۱۶۹۰ اس‌اچ‌پی، ۷۰۱سی دارای ۱۸۹۰ اس‌اچ‌پی، ۷۰۱دی دارای ۲۰۰۰ اس‌اچ‌پی هستند(۷۰۱-: ۱۲۶۰ کیلووات، ۷۰۱سی-: ۱۴۰۹ کیلووات، ۷۰۱دی-: ۱۴۹۰ کیلووات)
• طول بدنه: ۱۵.۰۶ متر
• سیستم پره‌ها: پره اصلی ۴ تیغه، پره دم ۴ تیغه با زاویه غیر عمود.

کارایی

• بیشینه سرعت مجاز: ۱۹۷ گره (۳۶۵ کیلومتر در ساعت)
• بیشینه سرعت: ۱۵۸ گره (۲۹۲ کیلومتر در ساعت)
• سرعت کروز: ۱۴۳ گره (۲۶۵ کیلومتر در ساعت)
• برد: ۴۷۶ کیلومتر با دکل رادار لانگ‌بو
• شعاع نبرد: ۴۸۰ کیلومتر
• بیشینه مسافت پروازی: ۱۹۰۰ کیلومتر
• سقف پرواز: ۶۴۰۰ متر با کمینه بار
• سرعت اوج‌گیری: ۱۲.۷ متر بر ثانیه
• نسبت جرم هلی‌کوپتر به مساحت ناحیه چرخش پره: ۴۷.۹ کیلوگرم بر متر مربع
• نسبت توان به جرم: ۰.۳۱ کیلووات به کیلوگرم

جنگ‌افزار

• توپ: ۱× توپ زنجیره‌ای ۳۰ میلی‌متری ام۲۳۰ (به انگلیسی: M230 Chain Gun) بعنوان جزیی از Area Weapon Subsystem
• غلاف جنگ‌افزار: ۴ غلاف زیر بال‌ها. لانگ‌بو در نوک هر یک از بال‌های خود امکان نصب دو موشک ای‌آی‌ام-۹۲ استینگر (به انگلیسی: AIM-92 Stinger) را نیز دارد.
• راکت: راکت‌های ۷۰ میلی‌متری هایدرا ۷۰ (به انگلیسی: Hydra 70)، و راکت‌های ۷۰ میلی‌متری هوا به زمین سی‌آر‌وی۷ (به انگلیسی: CRV7)
• موشک: عمدتا مدل‌های ای‌جی‌ام-۱۱۴ هل‌فایر؛ امکان نصب ای‌آی‌ام-۹۲ استینگر هم وجود دارد.

دستگاه‌های الکترونیکی

• رادار کنترل آتش لاکهید مارتین/نورثروپ گرومن ای‌ان/ای‌پی‌جی-۷۸ (تنها قابل نصب بر روی ای‌اچ-۶۴دی/ای می‌باشد)^[۵]

بل ۲۱۴
نوع	بالگرد
سازنده	بل هلیکاپتر
اولین پرواز	۱۹۷۰
بکارگیری	۱۹۷۲
وضعیت	فعال
کاربران اولیه	ارتش شاهنشاهی ایران امارات متحده، عمان، اکوادور

بل ۲۱۴ (به انگلیسی: Bell 214) یک بالگرد چندمنظوره و دو موتورهٔ سایز متوسط با پروانهٔ دوپره از خانواده یواچ-۱ ایروکوای است که بر اساس بدنه پروازی بالگرد بل-۲۰۵ و با استفاده از یک موتور پرقدرت‌تر ساخته شده و نخستین پیش‌نمونه آن در سال ۱۹۷۰ میلادی به پرواز در آمد.

در مدل اولیه این بال‌گرد که با نام «مدل ۲۱۴ HueyPlus» معرفی شده بود موتور استاندارد ۱۴۰۰ اسب بخاری T-53-L13 با یک موتور ۱۹۰۰ اسب بخاری لیکومینگ T53-L-702 جایگزین شده، بدنه پروازی تقویت شده و پروانه اصلی و پروانه دم آن از «مدل ۳۰۹ کینگ‌کبرا» دیگر مدل تازه خانواده یواچ-۱ اقتباس شده بود. این تغییرات باعث شده بود تا بل-۲۱۴ قدرت بارگیری بیشتر، سرعت بهتر و صدای کمتری داشته باشد.

تاریخچه[ویرایش]

پیشرفت طرح بل-۲۱۴ از سال ۱۹۷۲ با سفارش ارتش شاهنشاهی ایران سرعت گرفت. در این سال ایران که به دنبال یک هلیکوپتر مناسب برای شرایط اقلیمی مرتفع و گرم بود یک فروند بل-۲۱۴ را دریافت کرد و بعد از طی مراحل بررسی قرار شد صدها فروند از این هلیکوپتر به همراه دویست فروند از هلیکوپتر تهاجمی هم‌خانواده ای‌اچ-۱ کبرا برای ارتش ایران ساخته شوند. در سال ۱۹۷۲ قراردادی ۵۰۰ میلیون دلاری برای ۲۸۷ فروند از این هلیکوپتر به امضا رسید. سفارش ایران به قدری بزرگ بود که یک شعبه جدید برای تولید مدل سفارشی ایران تاسیس شد. شرکت بل همچنین کارخانه‌ای را در اصفهان تاسیس کرد تا حدود ۴۰۰ فروند از این هلیکوپتر و مدل بزرگتر و دوموتوره آن بل-۲۱۴ اس‌تی (۵۰ فروند بل-۲۴آ و ۳۵۰ فروند بل-۲۱۴ اس‌تی) در آن ساخته شوند.

از سال ۱۹۷۲ کار بر روی طراحی یک مدل مطابق با نیازهای ایران آغاز شد. در این مدل که بل-۲۱۴ آ نام داشت یک موتور بازهم پرقدرت‌تر نصب شده بود. بل-۲۱۴ با موتور لیکومینگ ال‌تی‌سی۴بی-۸ (۲۹۳۰ اسب بخار) و پروانه ارتقایافتهٔ خود توانایی حمل میزان بار بیشتر و عملکرد بهتری در آب‌هوای گرم و ارتفاعات بالا داشت. هوای گرم و ارتفاع بالا از سطح دریا دشوارترین شرایط اقلیمی برای پرواز هلیکوپترهاست و این وضعیت جغرافیایی در ایران زیاد دیده می‌شود. اولین مدل بل-۲۴آ در سال ۱۹۷۴ به پرواز درآمد. اولین فروند از مدل تولیدی بل-۲۱۴ در ۲۶ آوریل ۱۹۷۵ در اختیار ارتش ایران قرار گرفت و سه روز بعد سرلشکر منوچهر خسروداد فرمانده هوانیروز ایران و کلم ای بیلی خلبان آزمایش‌گر ارشد شرکت بل پنج رکورد جدید را با آن به ثبت رساندند. هلیکوپتر آن‌ها در ۱ دقیقه و ۵۸ ثانیه به ارتفاع ۳ هزار متری رسید، پس از ۵ دقیقه و ۱۳ ثانیه در ارتفاع ۶ هزار متر از سطح دریا قرار گرفت، در ۱۵ دقیقه و ۵ ثانیه از ۹ هزار متر عبور کرد، ۳۰ ثانیه در ارتفاع ۹۰۱۰ متری دوام آورد و بیشترین ارتفاعی که توانست لمس کند ۹۰۷۰ متر بود. مدل بعدی تولیدی بل-۲۱۴ برای ایران یک مدل مخصوص برای عملیات جستجو و نجات با نام بل-۲۱۴ سی بود. در مجموع ۲۹۳ فروند از مدل بل-۲۱۴آ و ۳۹ فروند از مدل بل-۲۴سی تا هنگام انقلاب اسلامی به ایران تحویل داده شده.

شرکت بل اقدام به تولید یک مدل غیرنظامی با نام بل-۲۱۴بی نیز کرد. هرچند این مدل چندان موفق نبود و فقط حدود ۷۰ فروند از آن ساخته شد. بالگردهای بل-۲۱۴بی در کشورهای امارات متحده عربی، ایالات متحده آمریکا، استرالیا، کاناادا، نروژ و سنگاپور فعال هستند.

کاربران[ویرایش]

 

بل ۲۱۴ در عمان، سال ۱۹۸۲

 

نیمرخ کناری بل ۲۱۴ و بل ۲۱۴ اس‌تی

کاربران فعلی[ویرایش]

 ایران

• نیروی هوایی ارتش ایران
• نیروی زمینی ارتش ایران ^[۱]

 امارات متحده عربی

• نیروی هوایی ارتش امارات ^[۲]

کاربران سابق[ویرایش]

 اکوادور

• نیروی زمینی ارتش اکوادور^[۳]}

 عمان

• نیروی هوایی سلطنت عمان^[۴]

منابع[ویرایش]

بل ای‌اچ-۱ کبرا
بالگردهای AH-1J سی کبرا هوانیروز ارتش شاهنشاهی ایران - بالگردهای در عکس نمونه " نان تاو " تحویل شده به ایران می‌باشند
نوع	هلیکوپتر جنگنده
سازنده	بل هلیکوپتر
اولین پرواز	۱۹۶۵/۰۹/۰۷
بکارگیری	۱۹۶۷
وضعیت	فعال
کاربران اولیه	ارتش ایالات متحده آمریکا هوانیروز ایران نیروی دفاعی ژاپن ارتش اسرائیل
تولید	۱۹۶۷ تا بحال
تعداد ساخت	۱،۱۱۶ (تک‌موتوره)

بِل اِی‌اِچ-۱ کبرا (به انگلیسی: Bell AH-1 Cobra) نوعی بالگرد تهاجمی ساخت شرکت بل است که در دهه ۱۹۶۰ بر اساس بالگرد چندمنظوره پرطرفدار یواچ-۱ ایروکوای طراحی شد. این بالگرد اولین پرواز خود را در سال ۱۹۶۵ انجام داده و از سال ۱۹۶۷ وارد ارتش آمریکا شد. این بالگرد در دو نوع اصلی تک‌موتوره و نوع پرقدرت‌تر دوموتوره ساخته شد. تمامی مدل‌های تک موتوره با نام "هیویی کبرا" (به انگلیسی: Huey Cobra) شناخته می‌شوند^[۱]

 

بالگرد AH-1T ' سی کبرا ' در حقیقت نمونه پیشرفته تر AH-1J 'سی کبرا ' محسوب می‌شد.

اولین نمونه‌های دو موتوره این بالگرد با نام‌های بِل اِی‌اِچ-۱جی (به انگلیسی: AH-1J) و بِل اِی‌اِچ-۱تی (به انگلیسی: AH-1T) (نمونه بهبود یافته AH-1J) معروف به سی کبرا (کبرای دریایی) (به انگلیسی: Sea Cobra) مخصوص نیروی تفنگداران دریایی ایالات متحده آمریکا ساخته شد. نمونه صادراتی ای اچ-۱جی به سی کبرا بین‌المللی (به انگلیسی: International Sea Cobra) معروف شد و خود دارای دو مدل با قابلیت شلیک و هدایت موشک‌های ضد تانک هدایت سیمی بی‌جی‌ام-۷۱ تاو معروف به تاو کبرا (به انگلیسی: TOW Cobra) مجهز به سیستم هدفگیری و هدایت تلسکوپی ام-۶۹ (به انگلیسی: M69)این موشک‌ها در پوزه بالگرد و نمونه بدون قابلیت شلیک و هدایت این موشک‌های ضد تانک، معروف به نان تاو (به انگلیسی: Non TOW) بود. ۱۶۰ فروند از مدل نان تاو و ۶۲ فروند از مدل تاو بالگرد ای اچ-۱جی سی کبرا (به انگلیسی: AH-1J Sea Cobra) از سال ۱۹۷۴ توسط هوانیروز ارتش شاهنشاهی ایران با هدف مقابله با توان عظیم زرهی کشور عراق و شوروی پیشین به خدمت درآمد.^[۲]

نمونه‌های بعدی دو موتوره به ترتیب بِل اِی‌اِچ-۱دبلیو (به انگلیسی: AH-1W) معروف به سوپر کبرا (به انگلیسی: Super Cobra) و اخرین و پیشرفته ترین نمونه کبرا یعنی بِل اِی‌اِچ-۱زِد (به انگلیسی: AH-1Z) معروف به وایپر (افعی) (به انگلیسی: Viper) هستند. لازم به ذکر است نمونه بِل اِی‌اِچ-۱زد با نام زولو کبرا (به انگلیسی: Zulu Cobra) نیز شناخته می‌شود.^[۳]

 

بالگرد AH-1W سپاه تفنگداران دریایی امریکا مجهز به هشت موشک ضد تانک هدایت لیزری هلفایر

تمامی مدل‌های بالگرد کبرا در نیروی زمینی ایالات متحده آمریکا از دهه ۱۹۸۰ با هلیکوپتر ای‌اچ-۶۴ آپاچی جایگزین شد. البته تعدادی از آن‌ها همچون بسیاری از هلیکوپترهای جنگی دیگر آمریکا کاربرد غیرنظامی پیدا کرده و به عنوان هلیکوپتر آتش‌نشان برای اطفای حریق جنگل‌ها استفاده می‌شوند.^[۴] اما مدل‌های ارتقایافته دوموتوره کبرا معروف به ای‌اچ-۱ دبلیو و ای‌اچ-۱ زد همچنان هلیکوپتر جنگنده اصلی تفنگداران دریایی ارتش ایالات متحده هستند.

 

      کاربران مدل تک‌موتوره      کاربران مدل دوموتوره      کاربران هر دو مدل       کاربران سابق

مدلهای اِی اِچ-١جِی سی کبرا[ویرایش]

مدلهایی از بالگرد بل ای‌اچ-۱جِی سی کبرا (به انگلیسی: AH-1J Sea Cobra) که توانایی حمل و شلیک موشک ضد زره بی‌جی‌ام-۷۱ تاو را ندارند، نان تاو (و یا نان تو) (به انگلیسی: NON TOW)خوانده می‌شوند.^[۵]

مدلهایی از بالگرد بل ای‌اچ-۱جِی سی کبرا (به انگلیسی: AH-1J Sea Cobra) که به واسطه نصب سیستم هدفکیری و هدایت اپتیکی ام-۶۹ در پوزه بالگرد، توانایی حمل و شلیک موشک ضد زره بی‌جی‌ام-۷۱ تاو را دارند ، تاو کبرا (به انگلیسی: Tow Cobra)خوانده می‌شوند.^[۶]

تسلیحات[ویرایش]

 

AH-1F نیروی هوایی اسرائیل مجهز به موشک‌های ضد تانک ای جی ام -۷۱ " تاو"

تمامی مدل‌های AH-1Q/E/F/J/T/P/S/W مجهز به توپ بیست میلیمتری سه لول چرخان ام-۱۹۷ (به انگلیسی: General Dynamics 20 mm (0.787 in) M197 3-barreled Gatling cannon)هستند. تمامی مدل‌های بالگرد کبرا می‌توانند به راکت‌های هدایت ناپذیر هایدرا ۷۰ (به انگلیسی: Hydra 70) در لانچرهای هفت تایی ام-۲۶۰ و یا نونزده تایی ام-۲۶۱ مجهز بشوند. تمامی این مدلها توانایی حمل و شلیک چهار و یا هشت موشک ضد تانک هدایت سیمی بی‌جی‌ام-۷۱ تاو(به انگلیسی: BGM-71 TOW) را دارند. البته لازم به ذکر است اکثر مدلهای ای اچ-۱جی (به انگلیسی: AH-1J) به سیستم هدفگیری و هدایت تلسکوپی ام-۶۹ برای هدفگیری و هدایت موشک‌های ضد تانک بی‌جی‌ام-۷۱ تاو در قسمت پوزه مجهز نیستند و قابلیت حمل و شلیک این موشک‌ها را ندارند و به اختصار انها را نان تاو (به انگلیسی: Non TOW) می‌خوانند.^[۷] مدل‌های AH-1W و AH-1Z توانایی حمل و شلیک چهار و یا هشت موشک هدایت لیزری ضد تانک ای‌جی‌ام-۱۱۴ هل‌فایر (به انگلیسی: AGM-114 hellfire) و موشک‌های هوا به هوای ایم-۹ سایدوایندر را دارند^[۸][۹]

کاربران[ویرایش]

 اتریش

• یک فروند هلیکوپتر غیرنظامی در فرودگاه سالزبورگ

 بحرین

• ۱۰ ای‌اچ-۱ئی، ۶ ای‌اچ-۱پی و ۶ ای‌اچ-۱ پی آموزشی در سال ۲۰۱۰.^[۱۰]

 اسرائیل

• ۵۴ فروند در سال ۲۰۱۰

 ایران

• ۲۰۲ فروند AH-1J Sea Cobra بر اساس سفارش سال ۱۹۷۲ بین سال‌های ۱۹۷۴ تا۱۹۷۷ خریداری شدند. ۶۲ فروند به سیستم شلیک موشک‌های ضدتانک تاو نیز مجهز بودند. حدود ۵۰ فروند در سال ۲۰۰۸ فعال است. پنها ۲۰۹۱ مدل بهینه‌سازی‌شده این هلیکوپتر توسط شرکت پنها بدون لیسانس سازنده است.^[۱۱]

 ژاپن

• ۸۹ فروند ای‌اچ-۱اس بین سال‌های ۱۹۸۴ تا ۲۰۰۰ در کارخانه صنایع سنگین فوجی تحت لیسانس شرکت بل ساخته شد.^[۱۲]

 اردن

• ۲۲ ای‌اچ-۱اس و ۹ ای‌اچ-۱اف در سال ۲۰۱۰.

 پاکستان

 کره جنوبی

 جمهوری چین

 تایلند

 ترکیه

 ایالات متحده آمریکا

• تفنگداران دریایی ایالات متحده
• سازمان جنگل‌داری ایالات متحده
• دپارتمان کشاورزی فلوریدا

کاربران سابق[ویرایش]

 اسپانیا

• نیروی دریایی اسپانیا تا سال ۱۹۸۵

 ایالات متحده آمریکا

• در نیروی زمینی با ای‌اچ-۶۴ آپاچی جایگزین شد.